“Voor mijn gevoel verlaat ik de wijk nu op een soort van hoogtepunt!”
Half januari spraken Houkelien Maatman (Sité), Rody Poelhuis, Niels Booij en Mark ten Pas (gemeente Doetinchem), Martijn de Witt (Buurtplein), Janneke Rensing (politie), Jan Schut (Buha) en wijkverbinder Nicole van Vonno over hun samenwerking in 2022. Een jaar waarin, samen met bewoners, veel in de wijk is veranderd. Dat deden ze in een Pas-op-de-plaats-gesprek dat begeleid wordt door community builder, trainer en auteur Birgit Oelkers.
Hoogtepunt
Janneke kondigt aan dat ze binnen de politie een stap gaat maken. Daarmee verdwijnt ze uit Overstegen. Het gevoel is dat ze op een soort van hoogtepunt de wijk verlaat. “Er zijn hier diepe dalen geweest, die mij emotioneel ook hebben geraakt. En we zijn er nog niet, maar het voelt stabiel en een stuk prettiger hier. Dan kun je het gemakkelijker loslaten.” De nieuwe wijkagent gaat meedoen in de ABCD-aanpak.
Van witte broodsweken naar steady relatie
Dit gesprek markeert het einde van de eerste fase van de ABCD-aanpak; het einde van de witte broodsweken. Nu moet het doorgroeien naar een steady relatie. Of niet. Wat gaat er veranderen? Wil je en kun je verder? Hoe stevig voelt het huidige fundament? Wat missen we nog? Is de plank op de grond stevig genoeg of zakken we er zo doorheen? Zijn er al veranderingen op basis waarvan je anders of beter werkt? Het zijn vragen die dit gesprek langs komen.
Wat is er veranderd?
Birgit heeft vier veranderingen uit de eerdere verslagen van bijeenkomsten gehaald. En toetst ze bij de deelnemers.
- Verandering van ‘voor bewoners’ naar ‘door bewoners’. En daarop aansluiten. Aanvullend in plaats van sturend werken
De deelnemers ervaren dit zeker. Met de kanttekening dat basiswerken, dingen die door Buha en Sité moeten gebeuren, nog steeds voor bewoners zijn. En soms is het voor om naar door te komen. Het bewustzijn is er in ieder geval wel. Als voorbeeld wordt het Lente-event genoemd. Dat is voor bewoners georganiseerd. Maar daar is wel van alles door bewoners ontstaan. In ABCD nodig je uit, maar de inhoud bepaal je niet zelf.
- We schakelen nu sneller, het wordt gemakkelijker gemaakt
De deelnemers geven aan nu zelfs wel eens door de binnenbocht te gaan. Intern is er bij Sité ruimte voor de aanpak. Bij Buurtplein wordt het steeds breder gedragen. Het idee is daar om de training aan het hele team aan te bieden. Ook al omdat er vanuit de gemeente meer ruimte voor deze manier van werken komt. ‘We hebben toch afgesproken het zo te doen?’. Je kan nu aan ABCD, en anders werken, refereren. Dat zorgt intern ook voor versnelling. Nicole en het snelbudget helpen ook. Zonder navragen en aanvullende onderzoeken kan een idee nu direct financieel worden ondersteund. Vanuit vertrouwen dat het goed ingezet wordt. Zie de moestuin aan de Caenstraat. ‘We gaan het doen en we kijken wel hoever we kunnen gaan.’ Bij de gemeente beweegt het ook. ABCD is bijvoorbeeld in de prestatieafspraken met Sité meegenomen en de nieuwe opdracht aan Buurtplein biedt weer meer ruimte voor preventief en collectief werken. Maar de olievlek kan verder groeien. Het leeft bijvoorbeeld sterk in het college en een klein deel van de ambtelijke organisatie, maar dat kan breder. Dat is interessant voor het vervolg. Nicole is losmaker, Eelco vastlegger, maar de aanpak had nooit kunnen werken zonder wat in de basis, in deze groep, is neergezet. Birgit geeft aan dat ze zelden heeft meegemaakt dat er zo snel eigenaarschap van een nieuwe manier van werken is geweest. Dat is ook een essentiële succesfactor: de wens tot deze aanpak kwam vanuit de organisaties zelf. Omdat er iets moest gebeuren. En niemand voelt zich bedreigd in zijn functie of werk. Bij Buha schort het nog wat aan de bekendheid bij andere collega’s. Maar de grondhouding is wel ‘als mensen wat in de openbare ruimte willen doen, ondersteunen we dat’. Door het snelbudget hoeft er nu niet meer over 500 euro vergaderd te worden.
- Er ontstaan meer sneeuwbaleffecten; van het een komt het ander
Eigenlijk iets raars in een institutionele wereld. Want ABCD gaat over begrip, tijd nemen en vertrouwen hebben in dat van het een het ander komt. Bij Buurtplein staat nu een nieuwe vacature uit voor buurtcoach, waarbij gezocht wordt naar een hulpverlener die ook graag de straat op gaat. Het heeft dus zelfs al wat verankering in HR-beleid. Voor Nicole is het in haar werk gemakkelijk: er komen altijd mensen. Iedere activiteit is een mogelijkheid voor ontmoeting. En die organiseer je simpel: met een springkussen voor kinderen en eten voor volwassenen ben je al een heel eind. Rody vond dat in het begin lastig. De kosten-baten. Met acht beroepskrachten en een poffertjeskraam staan voor vier bewoners die komen. Nu voelt hij zich daar vrijer in, vanuit het geloof en de ervaring dat het ook tussen die vier personen kan gaan stromen en er een golf op gang kan komen. Het was de legitimiteit voor werkuren die in het begin meespeelde. Birgit haalt een quote aan van een sociaal beheerder in Diemen: ‘De opbrengsten van een ABCD-aanpak zijn moeilijk meetbaar, maar altijd merkbaar’. Mark heeft geen twijfel meer over de aanpak, maar vindt het lastig in te schatten hoeveel er nu door is veranderd. Birgit vraagt hem waarom hij dat belangrijk vindt. Omdat hij er vanuit zijn functie, op die manier wat van moet vinden. Birgit vraagt of er een omkering mogelijk is. Nu is het beleid het doel en moet de wijkpraktijk zich eraan verantwoorden. Maar kan het beleid ook dienstbaar zijn aan de praktijk? Normaal gesproken stel je een begroting en doelen op en kijk je of je die haalt. ABCD is een radicaal andere aanpak. Als je daarvoor kiest, moet je dat in beleid verankeren. Mark wenst vooral dat er een fundamentele keuze wordt gemaakt. Dat van ABCD niet weer een project wordt gemaakt.
Ga je zelf door als het onduidelijk blijft of het doorgaat?
Birgit wil het punt van Mark over de ervaren onzekerheid uitdiepen. Kun je zelf doorgaan als die onduidelijkheid blijft? Houkelien ziet het als deel van haar werk en blijft zo doorgaan. Niels wil het liever niet halfbakken. In wonen gaat het ook ‘van stenen stapelen’ naar een veel bredere visie, waarbij mensen het samen gaan doen in de wijk. En het draait om ontmoeting. Voor Niels rijdt de trein en die gaat niet meer stoppen, welk label er ook op wordt geplakt. Martijn werkt al 25 jaar in Overstegen en hoe de opdracht ook verandert, hij blijft doorgaan. Rody heeft er veel tijd en energie in gestopt om dit te laten gebeuren. Het zou hem raken als het niet doorgaat. Janneke gaat weg, maar is ervan overtuigd dat als je samen dingen voor kan zijn, je veel narigheid voorkomt. Ze heeft de ABCD-training niet gedaan, maar heeft zich altijd aangehaakt gevoeld. Door de andere manier van werken, zijn de beroepskrachten samen uit de impasse gekomen waar ze in waren beland. Wat ze eerder deden was niet verkeerd, maar het is soms ook goed dat er iemand met een frisse blik instapt, zoals Nicole. Birgit vindt het mooi dat de sfeer goed is, maar de samenwerking ook echt op de buurt is gericht. En niet op dit interne clubje. Jan gaat ook door, maar denkt dat er wat verandert als de extra inzet van Nicole en het extra budget bij Rody er niet meer zijn. Dan is er misschien weer minder mogelijk. Als managers en directeuren zeggen dat het doorgaat, gaan wij het doen. Dan voel je jezelf gesteund als je iets moet doen wat wellicht op het randje zit. Birgit vat samen dat er dan steun is van bewoners, directie én het samenwerkingsnetwerk; drie mooie checkpoints voor de toekomst. Nicole is er in Overstegen achter gekomen dat ze alleen nog vanuit ABCD wil werken. Ze is daarom met een andere klus gestopt. Voor Rody gaat het over de houdbaarheid van de democratie. Als je ziet hoe alles elkaar verliest, dan is dit daar een antwoord op. De vraag komt terug bij Mark. Hij spreekt de hoop uit dat dit gesprek gaat plaatsvinden op het niveau van managers en directeuren en ze er volledig voor kiezen. Birgit benadrukt dat het, als je het afpelt, gaat het om wat je zelf doet. Los van visie en systemen. Daarbij is het mooi dat hier aan elkaar is verteld dat de gezamenlijke ABCD-aanpak de weg is en iedereen wil doorgaan. Dit is geen project, maar een manier van werken.
- Meer rust, bouwen in plaats van puin ruimen
Hier is overeenstemming over. Er is rust en een fijne sfeer in de buurt. Dat zien de deelnemers terug in het aantal activiteiten dat wordt georganiseerd, voor en door jong en oud, het aantal actieve bewoners dat zich inzet, maar ook in de afname van de overlast.
Wat is er nodig om door te gaan?
Vooral tijd. Binnen Buurtplein blijft het een deel van het werk. Martijn is voorstander van een functie zoals die Nicole nu invult. Houkelien herkent dit wel. Soms is er ineens letterlijk een brand, dan is het fijn dat de rest wel doorgaat en niet van Sité afhankelijk is. In het vertellen van de verhalen; dat gebeurt in ABCD-aanpak anders dan hoe communicatie van de organisaties dat kunnen doen en is waardevol. Het vertellen van verhalen is belangrijk, om zichtbaar te maken wat onzichtbaar blijft. Zeker richting beleid, in een ‘hoe gaan we verder fase?’. Of in een ‘bestendigingsfase’. Houkelien en Martijn vinden dat permanent nodig. Als wat er gebeurt en verandert onzichtbaar blijft, wordt het weer gemakkelijk weggesneden bij bezuinigingen. Mark wil vooral toe naar bestendiging en ‘onderhoud’. Birgit geeft aan dat het nooit af is, een gemeenschap is een levend organisme. Ze denkt dan ook dat de beroepskrachten voortdurend moeten blijven doen wat ze nu doen. Wellicht, op den duur, minder intensief. Houkelien schetst dat als volgt: van aanjagen naar onderhouden en uiteindelijk, idealiter, vanzelfsprekend werken. De functie van community builder moet hoe dan ook blijven. Over hoe je alles zichtbaar maakt, moet verder worden doorgesproken.
Is er voldoende stevig fundament om zo door te kunnen gaan?
Birgit heeft een lijn uitgelegd. Sta je achteraan, dan ervaar je maximaal fundament om zo door te kunnen werken, sta je vooraan dan is het fundament er niet. Iedereen gaat als individuele beroepskracht achteraan de lijn staan; in het persoonlijke werken is er voldoende fundament om op deze voet door te kunnen gaan. Als de vraag is hoe dat binnen de eigen organisatie zit, verschuift bijna iedereen naar het midden. Daar kijken de deelnemers elkaar ook wat vertwijfeld aan, terwijl achterop de lijn ze zichtbaar een team vormden.
Wat is er nodig richting het vervolg?
Jan zou graag een aangescherpte opdracht van de gemeente zien zodat er op deze manier gewerkt kan blijven worden. Mark wil met de verschillende volggroepen dit gesprek voeren. Een verticaal gesprek, in gemengde samenstelling. Houkelien wenst hernieuwd commitment. Dat gezamenlijk tevredenheid wordt uitgesproken en er een gemeend besluit komt om samen door te gaan. Vanuit échte betrokkenheid. Dat kan misschien weer gemarkeerd worden door een gezamenlijke training te organiseren. Niet alleen bij Buurtplein, maar met de organisaties samen.
Opbrengst gesprek: wat neem je mee?
Mark vond het prettig weer samen te reflecteren. Niels ervaart dat het de goede kant op beweegt. Het gaat beter in de wijk, maar in anderhalf jaar is er ook in organisaties van alles in gang gezet. Voor Rody is er vooral nog veel te winnen. Houkelien vult aan door te stellen dat die winst vooral buiten deze groep is te boeken. Als deze groep de schouders er maar onder blijft zetten, gaat dat lukken. Martijn vindt dat ze samen met bewoners heel veel hebben laten zien in anderhalf jaar. Nu is de uitdaging; hoe verder? In de wijk is nog veel te doen, net als in de eigen organisaties. Jan meent dat Nicole de weg heeft geplaveid in veel dingen die zij als beroepskrachten met bewoners doen. Als er geen ‘type Nicole’ is, heeft dat consequenties. Dan komt hij uiteindelijk gewoon aan minder dingen toe. Nicole wil het gezamenlijke eigenaarschap benadrukken. De ABCD-aanpak, en wat is gebeurd en veranderd, is niet van haar, maar van iedereen! Janneke vindt het Pas-op-de-plaats-gesprek als instrument heel goed, om zo van tijd tot tijd met elkaar stil te staan.